TAILIEUCHUNG - So sánh số lượng tiến sĩ vùng Ngũ Quảng trên bia Văn Miếu Huế để tìm hiểu đâu là đất học
Để tìm hiểu truyền thống hiếu học của tỉnh Thừa Thiên Huế trong lịch sử, tác giả đã tiến hành so sánh về số lượng tiến sĩ của 5 tỉnh vùng “Ngũ Quảng” được khắc trên bia đá ở Văn Miếu Huế. Kết quả cho thấy Thừa Thiên Huế đứng đầu về số lượng Tiến sĩ, nhưng nếu xét theo tỷ lệ Tiến sĩ trên số dân thì Thừa Thiên Huế xếp vị trí thứ hai, sau Quảng Bình. Xét theo tiêu chí này, Quảng Bình mới là đất học số 1 của vùng “Ngũ Quảng”. Theo tác giả, điều này có hai lý do: một là truyền thống học hành thi cử, và hai là động cơ học tập (học để thoát nghèo, học để đỗ đạt ra làm quan). | Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 9-10 (116-117) . 2014 29 SO SÁNH SỐ LƯỢNG TIẾN SĨ VÙNG NGŨ QUẢNG TRÊN BIA VĂN MIẾU HUẾ ĐỂ TÌM HIỂU ĐÂU LÀ ĐẤT HỌC Phan Thuận An* Ngũ Quảng là địa danh từng được dùng vào đầu thế kỷ XIX để gọi tắt 5 đơn vị hành chính cấp tỉnh ở miền Trung Việt Nam, kể từ bắc xuống nam là Quảng Bình, Quảng Trị, Quảng Đức, Quảng Nam và Quảng Ngãi. Đến năm 1822, dinh Quảng Đức được đổi tên thành phủ Thừa Thiên, rồi từ năm 1945 là tỉnh Thừa Thiên như bao nhiêu tỉnh khác trong nước. Nếu trong khuôn viên Văn Miếu Hà Nội còn bảo lưu được 82 tấm bia Tiến sĩ thời Lê thì trên sân Văn Miếu Huế cũng còn tồn tại 32 tấm bia Tiến sĩ thời Nguyễn. Trên những bia đá này bên bờ Sông Hương, triều đình nhà Nguyễn đã cho khắc ghi tên tuổi và quê quán của 293 người trong cả nước thi đậu Tiến sĩ (hạng chánh bảng) trong 38 khoa thi Hội, từ khoa đầu tiên năm 1822 thời Minh Mạng đến khoa cuối cùng năm 1919 thời Khải Định. Trong số họ, chúng ta có thể đọc thấy tên tuổi của những danh nhân lịch sử và văn học như Phan Thanh Giản, Phan Đình Phùng, Nguyễn Khuyến, Nguyễn Thượng Hiền, Chu Mạnh Trinh, Đào Nguyên Phổ, Ngô Đức Kế, Trần Quý Cáp, Huỳnh Thúc Kháng Đại Thành Môn ở Văn Miếu Huế (Ảnh PTA). Tòa miếu chính nhìn từ Đại Thành Môn. Ảnh Nguyễn Khoa Lợi, chụp năm 1965. Để xem Thừa Thiên Huế dưới triều Nguyễn có phải là đất học hay không, chúng tôi thử làm một đối sánh hẹp về số lượng Tiến sĩ của 5 tỉnh lân cận nói trên được khắc tên trên bia đá ở Văn Miếu Huế bằng cách thiết lập 5 danh sách biệt lập về họ. Khi thực hiện 5 danh mục này, chúng tôi dựa vào các nguồn tư liệu sau đây: Một là bia đá trên thực địa (dù nhiều chữ đã mòn). Hai là những bản dập trên giấy dó do Trường Viễn Đông Bác Cổ .
đang nạp các trang xem trước
