TAILIEUCHUNG - Kỹ thuật “dòng ý thức” trong xây dựng nhân vật của tiểu thuyết Việt Nam thời kỳ đổi mới
Ở bài viết này, chúng tôi chỉ đề cập đến những mảnh hồi ức chắp nối rời rạc của nhân vật, một biểu hiện của kỹ thuật dòng ý thức được các nhà văn thời kỳ đổi mới sử dụng khá tiêu biểu và thành công. | KỸ THUẬT “DÒNG Ý THỨC” TRONG XÂY DỰNG NHÂN VẬT CỦA TIỂU THUYẾT VIỆT NAM THỜI KỲ ĐỔI MỚI NGUYỄN THỊ KIM TIẾN * 1. Khái niệm “Dòng ý thức” Khái niệm “Dòng ý thức” lần đầu tiên được nêu ra bởi William James (1842 - 1910) - nhà triết học theo chủ nghĩa thực dụng và nhà tâm lý học người Mỹ. Ông cho rằng, hoạt động ý thức của con người không phải là rời rạc, mà có liên quan với nhau, dựa theo phương thức dòng tư duy, dòng ý thức hoặc dòng sinh hoạt chủ quan. Trong kết cấu dòng ý thức chấp nhận những yếu tố không nằm trong mạch logic trực tiếp của tác phẩm, mà thuộc về mạch ngầm, về cảm nhận cá nhân. Cho nên, tiểu thuyết giai đoạn này ta gặp rất nhiều yếu tố riêng lẻ, rời rạc, nhưng có sức gợi mở rất lớn. Dòng ý thức dành một khoảng không gian rộng lớn cho những yếu tố thuộc về tiềm thức của nhân vật: nỗi ám ảnh, nỗi sợ hãi vô thức Với vô thức là “những yếu tố tâm lý tồn tại ở một thực thể cá nhân mà chính nó không hay biết” (. Jung). Cái vô thức được văn học Việt Nam cuối những năm 1980 hướng đến miêu tả chủ yếu dưới dạng ẩn ức đang được phân tích. Chính ham muốn ẩn ức sẽ khai mở ý thức con người để trở thành hữu thức. Điều này cho thấy con người là một bản thể chưa xác định và khó khẳng định. Sẽ càng khó đoán định lý giải hơn nếu chỉ dùng khoa học và lý tính thuần túy, bỏ qua trực giác cảm tính chủ quan và tâm linh sâu thẳm nơi con người. Trong nhân vật, việc nhà văn để những hồi tưởng đan xen trọng tâm với dòng tâm tư hiện tại luôn ở những đường ranh giới hết sức mờ nhòe, khó nhận biết. Như Nguyễn Bích Thu đã nói, “giấc mơ và hồi ức là đặc điểm của nhân vật dòng ý thức”, có nghĩa là trong dòng ý thức của nhân vật, mọi hình ảnh, mọi ý tưởng, ký ức hướng đến tâm lý nhân vật luôn xuất hiện một cách tự do, đột ngột, không kiểm soát được trong tư duy của mình. Ở bài viết này, chúng tôi chỉ đề cập đến những mảnh hồi ức chắp nối rời rạc của nhân vật, một biểu hiện của kỹ thuật dòng ý thức được các nhà văn thời kỳ đổi mới sử dụng khá tiêu biểu và thành công. * ThS. .
đang nạp các trang xem trước
