TAILIEUCHUNG - Quan niệm về thể loại văn học của Mikhail Bakhtin

Mục tiêu của bài viết này là trình bày một số vấn đề cơ bản trong quan niệm của ông về thể loại tiểu thuyết như: Nguồn gốc và đặc điểm của tiểu thuyết, quan niệm về lời hai giọng và sự phân biệt giữa lời trong tiểu thuyết và lời trong thơ, vấn đề thời – không gian trong tiểu thuyết. Bài viết cũng chỉ ra một vài giới hạn trong quan niệm của Bakhtin về thể loại văn học. | Quan niệm về thể loại văn học của Mikhail Bakhtin QUAN NIỆM VỀ THỂ LOẠI VĂN HỌC CỦA MIKHAIL BAKHTIN PHAN TRỌNG HOÀNG LINH Khoa Ngữ văn, Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế Email: phantronghoanglinh@ Tóm tắt: Mikhail Bakhtin (1895-1975) là người đi tiên phong và có vai trò hết sức quan trọng trong việc nghiên cứu văn học từ góc nhìn thể loại. Nhiều luận điểm do ông đề xuất đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Mục tiêu của bài viết này là trình bàymột số vấn đề cơ bản trong quan niệm của ông về thể loại tiểu thuyết như:nguồn gốc và đặc điểm của tiểu thuyết; quan niệm về lời hai giọng và sự phân biệt giữa lời trong tiểu thuyết và lời trong thơ; vấn đề thời – không gian trong tiểu thuyết; Bài viết cũng chỉ ra một vài giới hạn trong quan niệm của Bakhtin về thể loại văn học. Từ khóa: Mikhail Bakhtin, thể loại văn học. 1. MỞ ĐẦU Từ đầu thế kỷ XX, với sự hình thành, phát triển của những trường phái nghiên cứu văn học như chủ nghĩa hình thức ở Nga, chủ nghĩa cấu trúc ở Pháp, trường phái phê bình mới ở Anh - Mỹ, các vấn đề liên quan đến hình thức văn bản nghệ thuật bắt đầu được nghiên cứu sâu, nhiều giá trị khoa học được công bố và thừa nhận. Khái niệm thể loại văn học nhờ đó đã dần được quan tâm, song chỉ với tư cách một yếu tố liên đới của các thành tố thuộc hình thức nghệ thuật như ngôn từ, cốt truyện, kết cấu, Phải đến Mikhail Bakhtin (1895-1975), thể loại mới trở thành yếu tố trung tâm: mọi vấn đề của đời sống văn học đều được nhìn nhận qua lăng kính thể xem thể loại là nhân vật chính của tiến trình văn học, chứ không phải các trào lưu hay trường phái: “Thể loại - là kẻ đại diện của ký ức sáng tạo trong quá trình phát triển của văn học” [3, tr. 115]. Thông qua việc đề xuất hàng loạt thuật ngữ quan trọng cho khoa nghiên cứu văn học hiện đại như carnival, đối thoại, lời hai giọng, thời – không gian (thuật ngữ gốc đã được tôi dẫn kèm trong mục Đặc điểm của lời văn và thời không gian trong tiểu .

• Ngôn ngữ học
• Mikhail Bakhtin
• Thể loại văn học
• Vấn đề thời – không gian trong tiểu thuyết
• Đặc trưng của thể loại tiểu thuyết
• Cội nguồn thể loại tiểu thuyết
• Lời trong tiểu thuyết
• Nguyên lí carnaval
• Thi pháp học
• Thi pháp học của Mikhail Bakhtin
• Vấn đề thi pháp học từ góc độ văn hóa
• Văn hóa trào tiếu dân gian
• Nguyên lý đối thoại
• Đối thoại trong thi pháp học
• Hệ thống thi pháp học
• Lý thuyết ngôn ngữ học
• Vận dụng lí thuyết kiến tạo
• Quy trình dạy học
• Dạy học kiểu bài nghi thức lời nói
• Nghi thức lời nói trong hội thoại
• Học sinh tiểu học
• Dạy học môn Tiếng Việt ở tiểu học
• Luận văn Thạc sĩ Văn học
• Tiểu thuyết Lê Lựu
• Nghệ thuật trần thuật tiểu thuyết Lê Lựu
• Người trần thuật trong tiểu thuyết Lê Lựu
• Nghệ thuật tiểu thuyết Lê Lựu
• Kết cấu lời văn trần thuật
• Tạp chí khoa học
• Tạp chí ngôn ngữ
• Đại từ xưng hô qua lời thoại
• Tiểu thuyết của Chu Lai
• Ngôn ngữ trong tiểu thuyết
• Diễn ngôn người kể chuyện
• Tiểu thuyết lịch sử Việt Nam
• Lời trần thuật
• Lời miêu tả
• Lời bình luận
• Cách tân nghệ thuật
• Nghệ thuật trần thuật
• Tiểu thuyết lịch sử
• Nghệ thuật hư cấu lời gián tiếp
• Nghệ thuật hư cấu lời văn trần thuật
• Lý luận văn học
• Lời văn nghệ thuật
• Tiểu thuyết vi hồng
• Dân tộc thiểu số
• Văn xuôi Việt Nam
• Tiểu thuyết Việt Nam
• Từ ngữ trong tiểu thuyết
• Tiểu thuyết Hồ Biểu Chánh
• Hồ Biểu Chánh
• Tiểu thuyết Việt Nam hiện đại
• Ngôn ngữ học
• Phép so sánh
• Phép so sánh trong tiểu thuyết của John Steinbeck
• Tiểu thuyết của John Steinbeck
• Nghệ thuật tự sự
• Nghệ thuật tổ chức lời văn
• Tạp chí khoa học
• Từ ngữ thông tục
• Lời thoại nhân vật
• Vai trò của từ ngữ
• Luận án tiến sĩ
• Luận án tiến sĩ Ngữ văn
• Ngôn ngữ Việt Nam
• Tiểu thuyết Ma Văn Kháng
• Phân loại hành động ở lời
• Luận văn Thạc sĩ
• Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn
• Văn học Việt Nam
• Truyệnngắn
• Lời hát trong trái tim
• tiểu thuyết tình yêu
• truyện Việt Nam
• câu chuyện tình yêu
• Khoa học xã hội
• Hội chợ phù hoa
• Lời bình luận ngoại đề
• Bình luận ngoại đề
• Chất tiểu thuyết
• Chất tuỳ bút
• Diễn ngôn nghệ thuật
• Đỗ Tiến Thụy
• Diễn ngôn đối thoại
• Hòa phối diễn ngôn kể
• Cái nhìn nghệ thuật
• Dòng ý thức
• Độc thoại nội tâm
• Nghệ thuật kể chuyện
• Artistic points of view
• Tiểu thuyết Việt Nam
• Tiểu thuyết Anna Karenina
• Nghệ thuật đối thoại
• Nhà văn Lép Tônxtôi
• nghệ thuật giao tiếp
• Lời phát ngôn
• Giọng trầm tĩnh
• Giọng xót xa thương cảm
• Giọng triết lí
• Giọng châm biếm hài hước
• Lời văn trần thuật
• Luận văn tiến sĩ
• Luận văn tiến sĩ Ngữ văn
• Tiểu thuyết của Ma Văn Kháng
• Tham thoại chứa hành động
• Yếu tố tâm linh
• Tiểu thuyết Cõi người rung chuông tận thế
• Hồ Anh Thái
• Giải thiêng lời nguyền
• Motif giấc mơ
• Motif báo ứng
• Motif lời nguyền
• Văn học đương đại
• báo cáo khoa học
• tuyển tập báo cáo khoa học
• báo cáo ngành triết học
• báo cáo ngành lịch sử
• báo cáo ngành văn học