Xưa nay, mùa thu vẫn luôn là mùa nhạy cảm nhất trong năm, vì thế mà mang lại cho thi nhân nhiều cảm xúc. Mùa thu đẹp, mùa thu mơ màng, và có những khoảnh khắc, mùa thu cũng thật lạ.
Ấy là khi mùa như cô thiếu nữ, rụt rè nhón chân bước vào vườn trần. Ngay từ đầu, bài thơ đã khiến người đọc cảm thấy bị thu hút bởi từ chính những cảm xúc rất thực của nhà thơ. Trong cái mơ hồ phảng phất gió thu và lá thu đang ngả màu, là hương ổi chứ không phải bất cứ một thứ mùi nào khác bởi giữa trời đất mênh mang, giữa cái khoảnh khắc giao mùa kì lạ thì điều khiến cho tâm hồn tôi phải lay động, phải giật mình để nhận ra đó chính là hương ổi. (...) Hương ổi tự nó xộc thẳng vào những miền thơ ấu thân thiết trong tâm hồn chúng ta... (Hữu Thỉnh). Nhà thơ đã khiến cho người đọc như cũng đang chìm ngập trong màu sắc và mùi vị của mùa thu, để những ai chưa từng nhận ra rằng mùa thu có thể đến trong hương ổi giờ đây cũng có thể như đang ngửi thấy mùi hương ngọt ngào ấy. Mùa thu đến trong sự mơ hồ, “cảm” nhiều hơn “nhận”. Mặc dù nhà thơ nói rằng: Bỗng nhận ra hương ổi nhưng thực ra đó là cái “nhận” có xuất xứ từ “cảm”, cảm được sự chuyển động của hương sắc: Phả vào trong gió se. Hương ổi ngào ngạt đến mức có thể phả vào trong gió se như có thể đưa tay mà nắm bắt lấy, trong cái gió rất đặc trưng của mùa thu, se lạnh. Ta chợt băn khoăn: Hương ổi nồng nàn đến vậy mà sao giờ thi nhân mới giật mình nhận ra? Phải chăng con người đã quá vô tình mà không cảm nhận được bước đi của thời gian? Nhưng nếu đã vô tình thì không thể cảm nhận một cách tinh tế đến vậy. Có lẽ nên đi tìm câu trả lời trong cái bất ngờ về dấu hiệu của mùa thu. Sau những năm chiến tranh, không được hưởng những mùa thu trọn vẹn, khi bước vào mùa thu hoà bình đầu tiên, người ta bỗng trở nên bất ngờ, sửng sốt trước tất cả những gì thuộc về mùa thu. Và cũng có lẽ bởi, xưa nay người ta đã quen nhìn thấy mùa thu đến trong hương cốm, trong lá vàng, trong cúc nở... Giờ đây, phát hiện rằng mùa thu cũng có thể đến trong hương ổi nồng nàn nên cảm xúc bất ngờ, sung sướng bật lên thành một tiếng reo ngỡ ngàng, thích thú. Thu đã nhẹ nhàng bước những bước đi đầu tiên vào trong cảnh vật, vào trong lòng người trong những vần thơ đầy ngỡ ngàng, nó khiến người ta không thể không tiếp tục dõi theo những bước chân ấy để cảm nhận mùa thu.
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về
Giật mình trước hương ổi, thi nhân ngỡ ngàng nhìn ra xung quanh. Thu đã đến thật, rồi! Đến không hề báo trước để người ta phải giật mình thích thú. Sương chùng chình qua ngõ, nửa như muốn đi, nửa lại như muôn dùng dằng ở lại. Khí thu đã lan tràn khắp không gian và sương trở thành một sinh thể có hồn, cũng mang trong mình cái lưu luyến tạo vật. Rõ ràng là Hữu Thỉnh đang nhẹ nhàng dẫn dắt người đọc đến với từng đường nét của mùa thu nhưng hai từ hình như làm cho tất cả những gì cảm nhận trước đó đột nhiên trở nên mơ hồ. Là hương ổi của mùa thu đấy, là gió se của mùa thu đấy, là sương chùng chình của mùa thu ấy nhưng có lẽ nhà thơ đang quá vui mừng, quá sững sờ trước những cảm nhận mới mẻ, khác lạ, đặc biệt của mùa thu mà vẫn còn chưa dám tin rằng: Sang thu. Điều kỳ lạ thú vị là đên đây người đọc cũng đột nhiên mang trong mình thứ cảm giác mơ hồ đáng yêu như vậy.
Và sang thu Sự vật trong khoảnh khắc giao mùa ấy cũng mang một nét duyên riêng thật lạ.
