HƯỚNG DẪN LÀM BÀI
Đề bài đặt ra một vấn đề có ý nghĩa thiết thực dối với mỗi con người hiện nay. Có thể thấy trong câu hỏi lớn này có nhiều câu hỏi: thời đại hỏi bạn; dân tộc (đất nước) hỏi bạn; gia đình hỏi bạn; và chính bản thân bạn hỏi bạn về điều quan trọng nhất hiện nay: bạn đã là người của thế kỉ XXI chưa?
Đây là loại bài nhìn lại bản thân mình. Nhưng từ đâu mà nhìn lại: từ chỗ nào, góc độ nào, yêu cầu nào...? Và nhìn lại dể làm gì: để có thể sống hòa cùng thời đại, và hơn thế nữa, góp phần mình vào thời đại,... Vì vậy, trước hết, cần thấy rõ đặc điểm nổi bật của thời đại là gì, yêu cầu của thời đại ra sao,...; và sau nữa, cần xác định thời đại đó đòi hỏi ở mỗi con người những tố chất gì, những phẩm chất như thế nào? Trên cơ sở đó, tự nhìn lại bản thân mình dể bàn luận - không chỉ cho riêng mình mà còn mở rộng đến mọi người, đặc biệt là ở lứa tuổi thanh niên học sinh cùng trang lứa với mình.
Dàn ý có thể như sau:
- Thế kỉ XXI mở ra một thời đại mới cho nhân loại với những đặc điểm mới và những yêu cầu mới.
- Nhìn lại bản thân mình xem dã đáp ứng với những đòi hỏi của thời đại mới khi bước vào thế kỉ XXI chưa?
- Bàn luận: Phải làm gì để trở thành con người của thế kỉ XXI?
Đây là hướng chung. Bài viết của anh (chị) hoàn toàn có thể theo một hướng khác, một lập luận khác, miễn sao có lí và có sức thuyết phục người đọc (có những ý kiến riêng của mình về luận đề này).
GIỚI THIỆU BÀI VĂN THAM KHẢO
Bài văn tham khảo dưới đây là một bài viết có nhiều phát hiện đúng và sâu, kết hợp nhuần nhị lí lẽ và thực tiễn, lập luận logic, chặt chẽ với giọng văn tâm huyết của một người quan tâm đến việc "chuẩn bị hành trang cho thế hệ trẻ bước vào thế kỉ mới". Bài viết có thể gợi nhiều ý tưởng để anh (chị) suy nghĩ, nhìn lại bản thân mình sâu sắc hơn để bàn luận trong bài làm của mình.
CHUẨN BỊ HÀNH TRANG VÀO THẾ KỈ MỚI
Lớp trẻ Việt Nam cần nhận ra những cái mạnh, cái yếu của con người Việt Nam dể rèn những thói quen tốt khi bước vào nền kinh tế mới.
Tết năm nay là sự chuyển tiếp giữa hai thế kỉ, và hơn thế nữa, là sự chuvển tiếp giữa hai thiên niên kỉ. Trong thời khắc như vậy, ai ai cũng nói tới việc chuẩn bị hành trang bước vào thế kỉ mới, thiên niên kỉ mới.
Trong những hành trang ấy, có lẽ sự chuẩn bị bản thân con người là quan trọng nhất. Từ cổ chí kim, bao giờ con người cũng là động lực phát triển của lịch sử. Trong thế kỉ tới, ai ai cũng thừa nhận rằng nền kinh tế tri thức sẽ phát triển mạnh mẽ thì vai trò con người lại càng nổi trội.
Cần chuẩn bị những cái cần thiết trong hành trang mang vào thế kỉ mới, trong khi chúng ta đã chứng kiến sự phát triển như huyền thoại của khoa học và công nghệ, làm cho tỉ trọng trí tuệ trong một sản phẩm ngày càng lớn. Chắc rằng chiều hướng này sẽ ngày càng gia tăng. Một phần dưới tác động của những tiến bộ về khoa học và công nghệ, sự giao thoa, hội nhập giữa các nền kinh tế chắc chắn sẽ sâu rộng hơn nhiều.
Trong một thế giới như vậy, nước ta lại phải cùng một lúc giải quyết ba nhiệm vụ: thoát khỏi tình trạng nghèo nàn lạc hậu của nền kinh tế nông nghiệp; đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đồng thời lại phải tiếp cận ngay với nền kinh tế tri thức. Làm nên sự nghiệp ấy đương nhiên là những con người Việt Nam với những điểm mạnh và điểm yếu của nó.
Cái mạnh của con người Việt Nam không chỉ chúng ta nhận biết mà cả thế giới đều thừa nhận là sự thông minh, nhạy bến với cái mới. Bản chất trời phú ấy rất có ích trong xã hội ngày mai mà sự sáng tạo là một yêu cầu hàng đầu. Nhưng bên cạnh cái mạnh đó cũng còn tồn tại không ít cái yếu. Ây là những lỗ hổng về kiến thức cơ bản do thiên hướng chạy theo những môn học "thời thượng", nhât là khả nằng thực hành và sáng tạo bị hạn chế do lối học chay, học vẹt nặng nề. Không nhanh chóng lấp những lỗ hổng này thì thật khó bề phát huy trí thông minh vốn có và không thể thích ứng với nền kinh tế mới chứa đựng đầy tri thức cơ bản và biến đổi không ngừng.
Cái mạnh của con người Việt Nam là sự cần cù, sáng tạo. Điều đó thật hữu ích trong một nền kinh tế đòi hỏi tinh thần kỉ luật cao và thái độ nghiêm túc đốì với công cụ và quy trình lao động với những máy móc, thiết bị rất tinh vi. Tiếc rằng ngay trong mặt mạnh này của chúng ta cũng lại ẩn chứa những khuyết tật không tương tác chút nào với một nền kinh tế công nghiệp hóa chứ chưa nói tới nền kinh tế tri thức. Người Việt Nam ta cần cù thì cần cù thật, nhưng lại thiếu đức tính tỉ mỉ. Khác với người Nhật vốn cũng nổi tiếng cần cù lại thường rất cẩn trọng trong khâu chuẩn bị công việc, làm cái gì cùng tính toán chi li từ đầu, người Việt Nam ta thường dựa vào tính tháo vát của mình, hành động theo phương châm "nước đến chân mới nhảy", "liệu cơm gắp mắm". Do còn chịu ảnh hương nặng nề của phương thức sản xuất nhỏ và cách sông ở nơi thôn dã vốn thoải mái và thanh thản nên người Việt Nam ta chưa có được thói quen tôn trọng những quy định nghiêm ngạt của công việc là cường độ khẩn trương. Ngay bản tính "sáng tạo" một phần nào đó cũng có mặt trái ở chỗ ta hay loay hoay "cải tiến", làm tắt, không coi trọng nghiêm ngặt quy trình công nghệ. Trong một xã hội công nghiệp và "hậu công nghiệp", những khuyết tật ấy sẽ là những vật cản ghê gớm.
Trong một "thế giới mạng", ở đó hàng triệu người trên phạm vi toàn cầu gắn kết với nhau trong một mạng internet thì tính cộng đồng là một đòi hỏi không thể thiếu được. Nhân dân ta có truyền thông lâu đời đùm bọc, đoàn kết với nhau theo phương châm "nhiễu điều phủ lấy giá gương". Bản sắc này thể hiện mạnh mõ nhất trong cảnh đất nước lâm nguy, ngoại bang đe dọa. Nhưng tiếc rằng phẩm chất cao quý ấy thường lại không được bộc lộ đậm nét trong việc làm ăn, có thể do ảnh hưởng của phương thức sản xuất nhỏ, tính đô' kị vô'n có của lối sống theo thứ bậc không phải theo năng lực và lối nghĩ "trâu buộc ghét trâu ăn" đối với người hơn mình ở làng quê thời phong kiến. Ta có thể quan sát thây điều đó ngay trong cả những việc nhỏ nhặt. Ví dụ vào thăm bảo tàng thì người Nhật túm tụm vào với nhau chăm chú nghe thuyết minh, còn người Việt Nam ta lại lập tức tản ra xem những thứ mình thích; người Hoa ở nước ngoài thường cưu mang nhau song người Việt lại thường đố kị nhau...
Bước vào thế kỉ mới, nước ta sẽ hội nhập ngày càng sâu vào nền kinh tế thê' giới. Bản tính thích ứng nhanh sẽ giúp dân ta tận dụng những cơ hội, ứng phó với thách thức do tiến trình hội nhập đem lại. Nhưng thái độ kì thị đối với sự kinh doanh, thói quen ảnh hưởng sự bao cấp, nếp nghĩ sùng ngoại hoặc bài ngoại quá mức đều sõ cản trở sự phát triển của đâất nước. Thói quen ở không ít người thích tỏ ra "khôn vặt", "bóc ngắn cắn dài", không coi trọng chừ "tín" sẽ gây tác hại khôn lường trong quá trình kinh doanh và hội nhập.
Bước vào thế kỉ mới, muốn "sánh vai cùng các cường quốc năm châu" thì chúng ta sẽ phải lấp đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ những điểm yếu. Muốn vậy thì khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ - những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới - nhận ra điều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất.
