Hương hoa sen là những gì tinh túy nhất của trời đất tụ lại. VI vậy, chè sen là một vật phẩm quý giá, xưa kia chỉ dành cho những nhà vương tôn công tử và những gia đình quyền quý. Theo Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1720 - 1791) thì “cây hoa sen mọc từ dưới bùn đen mà không ô nhiễm mùi bùn, được khí thơm trong của trời đất nên củ sen, tua sen, hoa, lá, ... đều là NHỮNG VỊ THUỐC HAY”.
Ở nước ta, không biết cây sen có tự bao giờ, chỉ biết đâu đâu cũng thây bạt ngàn hoa sen, từ miền núi, trung du đến đồng bằng, nhiều nhát là ở Đồng Tháp Mười, vùng đồng trũng Hà Nam, Hưng Yên, Hải Phòng. Song tuyệt nhắt vẫn là sen Hồ Tây, đặc biệt là vùng Đồng Trị, Thủy Sứ thuộc làng Tây Hồ (Quảng Bá). Bông sen nơi đây rất lớn, hương thơm ngát, mỗi bông cho từ 90 - lOOg gạo sen. Những hạt gạo sen trắng tinh nằm trên những tua hoa thanh mảnh, màu vàng rực. Hoa sen thường được nở vào lúc bình minh. Khi mặt trời còn chìm trong sương sớm, hoa hàm tiếu (ngậm cười) chờ đợi. Và khi những tia nắng đầu tiên bừng chiếu, hàng triệu đóa hoa sen hồng hé nở tỏa hương ngây ngát cả một vùng trời. Đúng lúc ấy, những nông phu chống sào đẩy thuyền lướt trên mặt hồ, hai bàn tay nâng niu từng bông nhẹ nhàng đặt vào khoang thuyền. Cho đến khi lòng thuyền đầy ắp hoa, họ chống sào cập bến, sen được đưa nhanh về nhà. Những thôn nữ, với đôi tay trắng ngần, nuột nà, bàn tay trái ôm chặt đài hoa, bàn tay phải khéo léo đẩy nhẹ những ngón tay cho những hạt gạo (túi hương) rơi vào trong lòng chiếc lá sen lớn. Sau đó, dùng lạt buộc túm lại để nuôi hương.
Ướp chè sen là một nghề, hơn thế là một nghệ thuật lắm công phu, đòi hỏi ở người ướp sự nhẫn nại, đôi tay tinh tế và điệu nghệ, đặc biệt, tâm hồn phải sạch trong, nhân hậu, thùy mị, đoan trang. Bởi hương sen rất cao quý, tinh khiết, một chút bụi nhơ cũng làm vẩn đục hương hoa. Đó là chè Tuyết San vùng mạn ngược Hà Giang mọc từ thiên nhiên những dãy núi có độ cao 800 - 1200m quanh năm tuyết phủ. Để chống chọi với khí hậu khắc nghiệt, những búp chè phải gồng sức vươn lên đón nhận từng giọt nắng, từng tia sáng của mặt trời. Chính cuộc chông trả quyết liệt cho sự sinh tồn ấy đã tạo cho chè Tuyết San một hương vị đặc biệt, trở thành đặc sản mà những người sành chè luôn sẵn, yêu thích. Họ trân trọng, nâng niu như một báu vật. Họ lựa chọn những chè non, những lá chè bánh tẻ. Cuống và lá chè già bị loại bỏ rồi rửa sạch vào chõ đồ chín. Sau khi phơi khô, họ cho chè vào chum (vại), trên pha lớp lá chuôi khô, ủ từ một đến hai năm cho chè phong hóa bớt chất chát có độ xốp như giấy bản mà hương vị đặc trưng của chè vẫn lưu giữ.
Những sớm ban mai, những buổi chiều tà, gặp người tri kỉ, thủ thỉ tâm tình bên trà sen hương đượm, có chôn bồng lai tiên cảnh nào bằng? Cái tinh của trà sen, cái hương thơm ngọt ngào, trong trẻo của nó sẽ làm cho hồn người thư thái, có thể tẩy được mùi trần, rửa được lòng tục. Người kén trà, trà cũng kén người. Những bậc chính nhân quân tử, những tao nhân mặt khách, những thiếu phụ thùy mị đoan trang... mới có “duyên” gặp gỡ, thưởng tách trà sen. Đó là sự gặp gỡ, hòa hợp của những tư chát, tâm hồn trong sạch, thanh tao. Và kì lạ thay khi mỗi cánh chè, mỗi dòng hương là cả một dòng tinh túy của đất trời, của con người tụ lại.
Nâng chén, mời anh thưởng vị trà Đừng quên tan tác mấy đời hoa Chỉ từng hớp nhỏ cho sen đượm Vớt lại trần ai một chút Ta.
