1. Truyện Đôi mắt tuy không trực tiếp phát biểu về quan điểm nghệ thuật, nhưng qua hệ thống hình tượng và lời phát biểu rải rác trong tác phẩm, Nam Cao đã khẳng định và đặt ra một số vấn đề thuộc về quan điểm của nền văn nghệ mới, nhất là cách nhìn của đội ngũ văn nghệ sĩ đang thời kì "nhận đường".
- Đó cũng là Tuyên ngôn của những văn nghệ sĩ quyết tâm đi với cách mạng, quyết tâm thay đổi con người cũ, cách nhìn và lối sống cũ của mình, chân thành hòa mình vào quần chúng để tìm nguồn cảm hứng mới cho sáng tạo.
2. Nội dung Tuyên ngôn được thể hiện qua hai "đôi mắt", hai cách nhìn, hai lập trường khác nhau của hai nhà văn Hoàng và Độ đối với con người và cuộc sống kháng chiến.
- Thông qua hai nhân vật, hai nhà văn Hoàng và Độ, tác giả khẳng định quan điểm của mình: Muốn phục vụ kháng chiến có ích cho cuộc sống xã hội, nhà văn phải thay đổi:
+ Thay đổi cách sống.
+ Thay đổi cách nhìn (nhìn người và nhìn đời).
+ Thay đổi cách viết, trước hết phải thấy được nhân vật mới của thời đại, đối tượng mới của văn học và thái độ, tinh thần trách nhiệm của nhà văn trong việc phản ánh cuộc sống mới, con người mới của thời đại.
