TAILIEUCHUNG - Về trợ vị từ tình thái Shall trong diễn ngôn hiến pháp Hợp chủng quốc Hoa Kỳ
Bài viết nghiên cứu cách sử dụng trợ vị từ tình thái shall trong diễn ngôn Hiến pháp Hoa Kì, trên cơ sở đó tác giả nêu ra một số vấn đề liên quan tới việc dịch thuật các quy phạm có chứa trợ vị từ này sang tiếng Việt. Phân tích cho thấy trái ngược với nhận thức thông thường, trong một văn bản quy định quyền và nghĩa vụ của công dân và các thiết chế, để quy định các nghĩa vụ, trách nhiệm, các nhà lập hiến Hoa Kì đã không sử dụng trợ vị từ must, một trợ vị từ mà dường như đương nhiên đã thể hiện nghĩa bắt buộc, nghĩa vụ hoặc cấm đoán (must not). Thay vào đó shall được sử dụng dày đặc trong văn bản, bao chứa cả các nét nghĩa của must và nhiều tầng nghĩa khác. Điều này gây không ít khó khăn cho việc tìm hiểu và dịch thuật văn bản. | Về trợ vị từ tình thái Shall trong diễn ngôn hiến pháp Hợp chủng quốc Hoa Kỳ Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP Số 15 năm 2008 VỀ TRỢ VỊ TỪ TÌNH THÁI SHALL TRONG DIỄN NGÔN HIẾN PHÁP HỢP CHỦNG QUỐC HOA KÌ Dương Thị Hiền* 1. Hiến pháp Hợp chủng quốc Hoa Kì (HPHK) - bản Hiến pháp lâu đời nhất của nhân loại hiện vẫn đang có hiệu lực pháp luật là văn bản đã được xem xét từ nhiều góc độ luật học, triết học, chính trị học Nghiên cứu dưới đây giới thiệu một cách phân tích văn bản này từ góc độ ngôn ngữ học. Một trong những chức năng cơ bản của văn bản HPHK là quy định quyền và nghĩa vụ cho các đối tượng thuộc phạm vi điều chỉnh của văn bản. Nói một cách khác, văn bản luật thể hiện những gì các đối tượng phải làm, không được làm, hay có thể làm/không làm. Chính vì vậy trong văn bản Hiến pháp có các quy phạm là quy phạm cấm đoán, quy phạm bắt buộc và quy phạm tùy nghi. Chức năng này được hiện thực hóa trên văn bản bằng các trợ vị từ tình thái như “shall”, “must”, “may” Must và shall thường được sử dụng trong các câu thể hiện sự cấm đoán, bắt buộc hoặc xác định thiết chế, may thường được sử dụng để diễn đạt nét nghĩa tùy nghi, cho phép (permission), hoặc khả năng (possibility). Tuy nhiên trong diễn ngôn Hiến pháp Hoa Kì, nhà lập pháp đã không một lần sử dụng trợ vị từ must, thay vào đó trợ vị từ shall được khai thác triệt để và xuất hiện hầu như trong tất cả các cú; bên cạnh đó may cũng được dùng trong một số trường hợp nhất định. Bài viết này sẽ tập trung khảo sát cách sử dụng trợ vị từ tình thái shall trong diễn ngôn Hiến pháp Hoa Kì và đề cập một số vấn đề liên quan tới việc dịch thuật các quy phạm có chứa trợ vị từ này sang tiếng Việt. 2. Shall trong diễn ngôn HPHK. Các nhà ngôn ngữ học đều nhất trí rằng “Shall” là từ được sử dụng phổ biến nhất trong các văn bản luật và thường gây ra những điều mơ hồ, khó hiểu trong việc tìm hiểu và dịch thuật văn bản luật. Mục đích chức năng của từ này không phải lúc nào cũng rõ ràng. Đôi khi khó
đang nạp các trang xem trước
