TAILIEUCHUNG - 54_1

TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 54, 2009THỜI GIAN TRẦN TIỂU THUYẾT VIỆT NAM ĐƯƠNG Phan Vàng Đại học Sư phạm, Đại học HuếTÓM thuyết Việt Nam đương đại có sự đổi mới về thời gian trần thuật. Cách kể trình tự thời gian sự kiện không còn chiếm ưu thế mà nhường chỗ cho lối kể chuyện thời gian sự kiện. Có độ lệch lớn giữa thời gian sự kiện và thời gian trần thuật. Lối kể , dự thuật, kĩ thuật tự sự dòng ý thức được vận dụng hiệu . Mở đầuNếu thi pháp học quan tâm chủ yếu đến thời gian của nhân vật, của những diễn ra trong tác phẩm thì tự sự học quan tâm nhiều hơn đến thời gian của việc kể,.tức là thời gian trần thuật, vốn gắn liền với người kể chuyện. Các nhà tự sự quan độ lệch giữa thời gian sự kiện và thời gian trần thuật. Theo . Trần Đình Sử:.“Mối tương quan giữa thời gian trần thuật và thời gian được trần thuật đã được các thức Nga, Vưgôtxki phát hiện từ lâu. G. Genette có công lập ra công thức để như là một phép tu từ của trần thuật” [9; 94]. Thời gian trần thuật (thời gian tự sự narrative time) chính là thời gian của truyện kể (phân biệt với thời gian được trần thời gian của các sự kiện được kể - thời gian “chuyện”). Đó là “thời gian của trật sự kiện đã được phân bố lại trong truyện do sắp xếp chủ quan của người kể chuyện”.[4, 33]. Thời gian trần thuật không tuân theo quy luật của thời gian vật lí mà đã được lại bởi người kể chuyện. Người kể chuyện bao giờ cũng sử dụng thời gian như phương tiện đặc thù làm bối cảnh để kể chuyện, thoát ra ngoài thời gian quy ước.(trình tự trần thuật thường bị đảo lộn bằng cách thuật lại những chuyện đã qua ( - analepse) hay thậm chí cả những việc chưa đến (dự thuật - prolepse)). Các rút gọn, tỉnh lược, kéo dài, ngưng nghỉ, lặp lại cũng thường được người sử dụng để tổ chức thời gian của trật tự các sự kiện sao cho đạt hiệu quả cao nhất. Vì vậy, Genette đã rất có lí khi xem thời gian trần thuật, thời gian kể là thời gian giả (pseudo time)Lý thuyết thời gian trần thuật của Genette gồm ba yếu tố: trình tự thời gian, và tần xuất- Trình tự thời gian chỉ ra mối quan hệ giữa “trật tự thời gian kế tục các sự sự nói đến và trật tự thời gian giả của sự trình bày chúng” [6; 114]. Nếu tuần tự diễn ra theo thời gian biên niên thì thời gian trần thuật và thời gian (thời gian chuyện) hoàn toàn trùng khít. Tuy nhiên, trong truyện kể, trình tự này thường có ít nhiều biến đổi khiến thời gian trần thuật và thời gian của hiếm khi trùng khít với nhau. Bao giờ cũng có một độ lệch nhất định giữa thời thuật và thời gian sự kiện. Khoảng cách được tạo nên bởi độ lệch ấy được là thời sai - sự sai biệt thời gian giữa thời gian của chuyện (thời gian sự kiện) gian truyện (thời gian trần thuật)Độ lệch giữa thời gian sự kiện và thời gian trần thuật trong truyện kể (thời sai).được biểu hiện ở hai dạng cơ bản: các sự kiện vốn xảy ra trước thời điểm “hiện tại” chuyện được kể trước - gọi là đảo thuật; kể trước các sự kiện vốn diễn ra sau hiện tại của câu chuyện - gọi là dự Tốc độ (khoảng thời gian) chỉ ra “mối liên hệ giữa khoảng thời gian có thể của các phần của câu chuyện với độ dài của chính văn bản mà trong đó các được kể lại (có nghĩa là thời gian giả)” [8; 67]. Nói đến tốc độ trần thuật do nói đến cách kể của người kể chuyện: kể nhanh hay chậm, kể tỉ mỉ về từng sự kiện,.chi tiết hay chỉ lựa chọn những sự việc quan trọng và lược thuật về nó. Về tốc độ , Genette phân biệt bốn dạng thức cơ bản mà ông gọi là bốn vận động tự sự, : Lược thuật (summary), Tỉnh lược (ellipsis), Ngừng nghỉ (pause), Hoạt cảnh.(scene). Bốn vận động tự sự này đều xuất hiện trong hầu hết tiểu thuyết Việt đại và được sử dụng linh hoạt, bộc lộ rõ nét đặc sắc của từng cá tính sán

• Sáng kiến kinh nghiệm